Dünya Sağlık Örgütü tarafından yumurtalıkların aktivitelerini kaybetmeleri sonucu adet döngüsünün kalıcı olarak kesilmesi olarak tanımlanan menopoz, kadınlarda yaşlanma sonucu gerçekleşen doğal ve biyolojik bir süreçtir. Kadının en az 12 ay boyunca adet görmemesi ile başlayan menopoz genellikle 45-55 yaş aralığında başlar. Menopoz dönemi daha erken veya geç yaşlarda da başlayabilir, başlangıç zamanı genetik ve çevresel faktörler gibi birçok değişkenden etkilenmektedir.
Erken Menopoz ve Prematür Menopoz: Menopozun 40 yaşından önce başlamasına prematür menopoz, 40-45 yaş arasında başlamasına ise erken menopoz denir.
Geç Menopoz: 55 yaş ve sonrasında adet döngüsünün devam etmesi durumuna geç menopoz denir.
Prematür ve erken menopozun nedeni tam olarak bilinmemesine rağmen etki ettiği düşünülen bazı faktörler aşağıda sıralanmıştır:
- Ailede erken yaşta menopoz öyküsü
- Sigara içmek
- İltihaplı romatizma (Romatoid artrit) ve tiroid hastalığı gibi otoimmun hastalıklar
- Turner X sendromu ve Fragile X sendromu gibi kromozomal anomalilere sahip olmak
- Çok nadir olmakla beraber tüberküloz (verem), sıtma ve kabakulak gibi bazı enfeksiyonlar
- Yumurtalıkların çıkarılması veya rahmin alınması gibi cerrahi prosedürler sonrası
- Kanser tedavisi için uygulanan kemoterapi veya radyasyon tedavileri prematür veya erken menopoza neden olabilir.
Menopoz Belirtileri
Her kadın menopoz sürecini kendine özgü bir şekilde yaşar. Kadınlar menopoz sürecini hiçbir fiziksel ya da psikolojik belirti göstermeden atlatabilecekleri gibi, menopoz belirtilerinin yoğun olarak yaşandığı ve yaşam kalitesinin olumsuz etkilendiği bir süreç de yaşayabilirler.
Menopoz ve yaşlanma paralel olarak gelişen iki süreç olduğundan, semptomların ne kadarının menopozdan ne kadarının yaşlanmadan kaynaklandığını ayırt etmek zor olabilir.
Menopoz döneminde en sık yaşanan belirtiler aşağıda sıralanmıştır:
- Ateş basması: Menopoz dönemindeki kadınların yaklaşık 85%’inde ateş basması semptomları görülmektedir. Ataklar halinde seyreden ateş basması genellikle yüz bölgesinden başlayarak boyun ve göğüs bölgelerine ve hatta tüm vücuda yayılabilmektedir. Bu his genellikle 5 dakikadan az sürmektedir. Ancak bazen 30 dakikaya kadar sürebilir ve günde 5-20 kez tekrarlanabilir.
- Gece terlemesi: Gece terlemeleri, akşamları ve geceleri ortaya çıkan ve genellikle uykuyu bölen sıcak basmalarıdır. Bu semptomlar gün içinde yaşam kalitesini etkilemekle birlikte, uyku kalitesini de büyük ölçüde düşürmektedir.
- Psikolojik semptomlar: Kaygı, depresyon, huzursuzluk, konsantrasyon eksikliği, sinirlilik ve hafıza sorunları bu dönemde görülebilecek psikolojik sorunlardır.
- Genital bölge şikayetleri: Menopozla beraber vajinada kas kaybına bağlı küçülme meydana gelebilir. Bununla beraber bölgedeki sıvı miktarı da azalır, bu durum vajina duvarında incelme ve kuruluk meydana getirebilir.
Aynı zamanda östrojen hormonunun eksikliğine bağlı olarak vajinada bakterilerin üremesi için daha uygun bir ortam oluşur, bu nedenle vajinit daha sık görülür. - Cinsel problemler: Östrojen eksikliği ile birlikte vulvada belirgin bir atropi oluşur, deri incelir ve parlaklaşır. Kadınlarda cinsel hazzı sağlayan klitoris bölgesinin çevresindeki yağ dokusunun azalması sonucu klitorisin doğrudan uyarılması hazdan çok acıya neden olur. Bu dönemdeki kadınlar sıklıkla cinsel istekte azalma, orgazma ulaşmada zorluk, orgazm şiddetinde azalma, cinsel ilişki sıklığında azalma, ağrılı cinsel ilişki (disparoni), cinsel aktivitede idrar kaçırma gibi sorunlar yaşayabilirler.
Menopoz ve Kemik Erimesi
Kadınlık hormonu östrojen, kemik sağlığının korunmasında önemli bir rol oynamaktadır. Menopoz döneminde östrojen seviyesi düşer bu durum kemik kaybının artmasına neden olur.
Kişinin menopozdan önceki kemik kütlesi idealden azsa, menopoz döneminde meydana gelen kemik kütlesi kaybı osteoporoz ile sonuçlanabilir. Kemik erimesi (osteoporoz), kemik kütlesinde azalma ile seyreden ve kırık riskinde artışa neden olan bir hastalıktır.
Araştırmalar, 60 yaşın üzerindeki her iki kadından birinin osteoporoz nedeniyle en az bir kırık yaşayacağını göstermektedir.
Menopoz ve Egzersiz
Menopozla beraber östrojen hormonunun azalması, kemik erimesi, kas kaybı, kilo artışı ve kalp ve damar hastalıkları gibi problemlerin meydana gelme riskini artırmaktadır.
Menopozun sebep olduğu bu problemlerin tedavisinde egzersiz büyük bir öneme sahiptir. Menopoz döneminde egzersizin faydaları aşağıda sıralanmıştır:
- Egzersiz kalp ve damarların fonksiyonlarını artırır. Östrojen eksikliğinin neden olduğu problemleri önlemek için egzersizlerin düzenli yapılması önemlidir. Ayrıca egzersizler, yüksek tansiyon, kalp krizi ve felç riskini azaltarak ek bir fayda sağlar.
- Kilo vermede etkilidir. Menopoz döneminde hormonal sistemin değişmesi kadınlarda kilo artışına neden olabilir. Uygun egzersizler kalori yakımını artırarak kilo kontrolünde fayda sağlamaktadır.
- Kemik kütlesini artırır. Menopozun neden olduğu en büyük problem kemik erimesidir. Vücut ağırlığı veya ekstra dirençle yapılan kuvvetlendirme egzersizleri kemik yoğunluğundaki düşüşü dengelemeye ve kemik erimesini önlemeye yardımcı olur.
- Stresi azaltır. Menopoz dönemindeki kadınlarda kaygı, depresyon, konsantrasyon sorunları ve uykusuzluk gibi problemler sıklıkla görülmektedir. Bu dönemde yapılan nefes egzersizleri stres seviyesini azaltarak menopozun psikolojik etkileri üzerinde fayda sağlar.
- Ateş basmalarını azaltır. Egzersizler genel vücut sağlığı üzerine fayda sağlarken menopozun neden olduğu ateş basması ve gece terlemeleri üzerinde de pozitif etkilere sahiptir.
Moovbuddy içerisinde fizyoterapistler ve doktorlar tarafından hazırlanmış egzersizlere kolayca ulaşabilir, menopozun etkilerini hafifletebilirsiniz. Nefes egzersizleriyle zihninizi; germe, mobilite ve kuvvetlendirme egzersizleriyle bedeninizi rahatlatabilirsiniz.