Aşil Tendonu Kopması Nedir?
Tendonlar kasları kemiğe bağlayan yapılardır. Vücuttaki en büyük ve en güçlü tendon olan aşil tendonu, baldır kaslarını topuk kemiğine bağlar. Aşil bağı yürümemize, koşmamıza ve zıplamamıza yardımcı olur. Çoğunlukla spor aktivitelerinin yanı sıra aktiviteler sırasında da aşil tendonu kopması gerçekleşebilir.
Spor sırasında tendon üzerinde ani yük artışına sebep olan hızlı durma, dönme ve yön değiştirmeler aşil tendonunda yaralanma meydana getirebilir. Aşil tendonu üzerine binen bu yükler vücut ağırlığın yaklaşık 6-12 katına kadar çıkarak, tendonda kopmaya ve yırtılmalara neden olabilir. Örneğin 70 kilo bir kişinin aşil tendonu 700 kilo ağırlığında bir yüke dayanabilir. Bağ dokusu olarak bu kadar güçlü bir tendon aynı zamanda günlük hayatta meydana gelebilen burkulmalar, düşmeler ve boşa basma gibi sebeplerden kısmi ya da tamamen hasar görebilir.
Kopma genellikle tendonun topuğa bağlandığı noktanın 2-6 cm üzerinde oluşur. Bunun nedeni o bölgenin kan dolaşımı açısından yetersiz olmasıdır.
Aşil Tendon Yaralanmasının Risk Faktörleri
Cinsiyet: Aşil tendonunun kopması erkeklerde kadınlara kıyasla 6 kat daha fazla görülür. Bunun nedeni kadınlık hormonu olan östrojenin tendon yaralanmalarına karşı koruyucu etkisinden kaynaklanabilmektedir. Aynı zamanda erkeklerin kas kütlelerinin daha fazla olması, tendonda hasar oluşturabilecek şiddette yüksek kasılmalar meydana getirmelerine neden olabilir.
Yaş: Yaşlanmayla beraber tendona giden kan dolaşımının azalması aşil tendonunu yaralanmaya açık hale getirebilir. Aşil tendonu kopması en sık 30-45 yaş aralığındaki bireylerde daha sık görülmektedir.
Sistemik Hastalıklar: Şeker hastalığı (diyabet), tiroid hormon dengesizlikleri, gut hastalığı ve iltihaplı romatizma (romatoid artrit) gibi hastalıklar tendon üzerinde hasar oluşturarak tendonda kopma ve yırtılmalara neden olabilir.
Steroid Enjeksiyonları: Ayak bileği çevresine ödem ve ağrının azaltılması için uygulanan steroid enjeksiyonları, aşil tendonunu zayıflatarak yaralanmaya açık hale getirebilir.
Obezite: Aşırı kilo tendon üzerine binen yükü artırarak, kopma ve yırtılma riskini artırmaktadır.
Antibiyotik Kullanımları: Bazı antibiyotiklerin kullanımı, aşil tendonunun kopma riskini artırabilir.
Belirtileri Nelerdir?
Tendonun kopma anında kişiler genellikle baldırlarına darbe almış gibi ani ve şiddetli bir acı ve ağrı hissederler. Aynı anda “pop” sesine benzer bir ses duyulabilir.
Diğer belirtiler aşağıda sıralanmıştır:
- Topuk çevresinde şişme ve morarma
- Tendonda elle hissedilebilen boşluk
- Yaralanan bacakta parmak üzerinde duramama
- Yürürken ayak bileğini aşağı doğru ittirememe
Nasıl Teşhis Edilir?
Teşhis doktorunuzun fiziksel muayenesi ve görüntüleme yöntemlerinin yardımıyla konulur.
Fiziksel Muayene: Fiziksel muayene sırasında doktorunuz alt bacaktaki ödem ve hassasiyeti değerlendirir. Aşil tendonu tamamen koptuysa tendonun olması gerektiği yerde boşluk hissedilebilir. Muayene sırasında kopmayı anlamak için bazı testler de uygulanır. Bu testlerden en sık kullanılanı Thompson testidir: Kişi yüzüstü yatar pozisyondayken baldır sıkılır, normalde bu işlem sırasında ayak bileğinin hareket etmesi gerekir. Aşil tendonunda bir kopma mevcutsa ayak bileği hareket etmez.
Manyetik Rezonans (MR) ve Ultrason: Tendonun yırtılma veya kopma seviyesini tam olarak görmek için MR ve ultrasondan faydalanılır.
Tendon Kopması Tedavisi
Aşil tendonu kopması tedavisi ameliyat ve ameliyat dışı yöntemler olmak üzere iki kısma ayrılır. Tendonun kopma yeri, kopma seviyesi, hastanın yaşı ve beklentilerine göre uygun tedavi yöntemine karar verilir.
Ameliyat Dışı Tedavi Yöntemleri: Ameliyat dışı tedavi yöntemleri yürüme botu ve alçı uygulamalarını içerir. Ayağı belirli bir pozisyonda tutarak kopmuş tendon uçlarının birbirine yaklaşmasını amaçlayan bu işlemler yaklaşık 6-12 hafta boyunca sürdürülmelidir. Bu süreçte istirahat önemli bir yer tutar. Yaralı tendonun iyileşmesi için beslenmeye dikkat edilmelidir. Ödem için buz uygulaması, ağrı için ise doktorun reçete ettiği ilaçlar kullanılabilir. Ardından uygun bir fizyoterapi ve rehabilitasyon sürecine başlanmalı, eklem hareket açıklığı ve kas kuvveti geri kazanılmalıdır.
Ameliyat ile Tedavi: Aşil tendon kopması ameliyatlarında birden fazla yöntem kullanılmakla beraber temel amaç ayrılmış tendon uçlarını birleştirmektir. Cerrahi sonrasında iyileşmenin sağlanması için ayak bileği belirli bir pozisyonda alçı ile sabitlenir. Doktorun belirlediği süre boyunca ayağa yük verilmemelidir. Alçı çıkarıldıktan sonra kişi yürüyüş botuna geçiş yaparak izin verilen ölçüde ayağına yük verebilir. Eklem hareket açıklığı ve kas kuvvetinin geri kazanılması ve günlük hayat aktivitelerine hızlıca dönülmesi için fizyoterapi ve rehabilitasyon sürecine başlanmalıdır.