Lenfödem Nedir?
Lenfödem (fil hastalığı) lenfatik sıvının hücreler arası dokuda birikerek, çoğunlukla el kollarda veya bacaklarda şişkinlik yapmasıdır. Hücreler arasında bulunan lenfatik sıvılar kan dolaşımından farklı olarak yavaş bir şekilde süzülerek kana karışır. Lenf sıvısını taşıyan lenf kanalları ve lenf düğümleri hasara uğrarsa veya doğuştan kusurluysa lenf sıvısı vücut bölümlerinde birikmesiyle lenfödem meydana gelir. Bu durum genellikle ilerleyicidir ve zamanında tedavi edilmezse kalıcı da olabilir.
Lenfödemin Neden Olur?
Lenfödem vakalarının bir kısmının sebebi bilinmemektedir. Bazılarında ise meme cerrahisi sonrası, radyoterapi, enfeksiyon veya travmaya bağlı olarak gelişebilir. Meme kanseri gibi bazı kanserlerin tedavisi için lenf düğümlerinin alınması daima lenfödem (fil hastalığı) riski yaratır. Lenf nodülü çıkarıldıktan sonra radyoterapi yapılırsa hastalığın gelişme riski daha da artar. Bacaktan yapılan ortopedik ve diğer cerrahi girişimler sonrası da gelişebilir.
Lenfödem Hastalığının Evreleri
Hastalık üç evreye ayrılır.
Evre 1: Geri dönebilen lenfödem evresidir. Geçici şişme görülür. Ödem gün içinde giderek artar, gece istirahattan sonra kaybolur.
Evre 2: Kronik, geri dönmeyen lenfödem. Sürekli şişlik, his azalması, ağrı, yanma ve hareket kısıtlılığı ile seyreder.
Evre 3: Lenfostatik Elafantiyazis (Fil Hastalığı) zaman geçtikçe artan uzuv deformasyonuna, önemli ölçüde hareket ve fonksiyon kısıtlanması ve ciddi ağrılara sebep olur.
Lenfödem Belirtileri
- Tek taraflı ve bastırınca iz bırakan şişlik
- Bacaklarda ve kollarda asimetri
- Ağrısız, ağır, gergin ve dolgun kol ya da bacak
- Ciltte katlanma ve kalınlaşma, renk değişikliği
- El veya ayaktan başlayıp yukarı doğru ilerleyen ödem
- Zamanla eklem hareketlerinin de etkilenmesi
- Kolay enfeksiyon gelişimi
Lenfödem Tedavisi
Lenfödem şikayetlerinin başlamasından tedavisine kadar geçen süre, genellikle uygun tedaviyi bulamama, bilgi eksikliği veya yanlış bilgilendirme yüzünden uzun sürmektedir. Bu da tedavide gecikmelere sebep olmaktadır. Lenfödem tedavisi için kompleks boşaltıcı fizyoterapi ile yapılır. Bu yöntemde hastalara tamamen elle yapılan özel bir lenf drenaj masajı ve sonrasında yine sadece özel bandajlarla yapılan kompresyon tedavisi uygulanır.
Çok hafif basınçla dokuya uygulanan manuel lenf drenajı, lenf damarlarının dolmasını sağlamakta, lenf damarlarının gevşeme ve kasılmasını geliştirmektedir.
Tedavi bitiminde hastaya uygun basınçta bası giysisi verilir. Bu tedavi tutulan kol veya bacağın hacmini azaltır, lenf dolaşımı sağlar.
Hastalığın tedavisinde kullanılan bandajlamanın özelliği, kas aktivitesi sırasında yüksek basınç ve kas istirahatı sırasında düşük basınç uygulanması ile lenf sıvısının etkilenmiş uzuvda tekrar birikmesinin önlenmesidir. Bu tedaviler fizyoterapist tarafından belirlenen özel egzersiz programları ile desteklenir.
Lenfödem tedavisi ortalama 3-5 hafta aralığında sürmektedir. Birey her gün tedaviye alınır. Bu tedaviler sonucunda hastaların büyük bir bölümünde tamamen iyileşme gözlemlenmekte, kısmen gerilemekte ya da hastalığın ilerlemesi önlenebilmektedir. Tedavisiz kalan vakalardaysa diğer adıyla fil hastalığı, telafisi imkansız komplikasyonlara sebep olabilmektedir.